Tôi muốn hỏi ChatGPT về “Tác Hại của Hương Liệu Hóa Chất Tổng Hợp trong các Sản Phẩm Giặt Tẩy Có Mùi Thơm Đậm?” – câu hỏi của người tiêu dùng thông thái. https://lytoc.vn/ chia sẻ đến người tiêu dùng tìm hiểu nghiên cứu chuyên sâu qua ChatGPT giúp mọi người tự bảo vệ chính sức khỏe của mình và của cả cộng đồng, đây cũng là một cách làm góp phần vào việc bảo vệ môi trường sống của chúng ta. Vì sao? Các hương thơm lưu giữ trên áo quần chỉ khoảng 3-10% còn hơn 90% hương liệu theo nước thải ra môi trường và ngấm vào lòng đất hoặc thải ra sông suối rồi đồn về biển cả.

Tác hại của hương liệu tổng hợp trong sản phẩm giặt tẩy có hương thơm đậm.

Thành phần hóa học phổ biến: Hầu hết các nước giặt, nước xả thơm có chứa các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOCs) như terpene (limonene, linalool,…), aldehyde, este, ancol, xeton… Nhiều thành phần này có cấu trúc vòng thơm (ví dụ các dẫn xuất benzen như toluene, formaldehyde) hoặc được pha thêm phthalates (như diethyl phthalate) để cố định mùi, và synthetic musks (như galaxolide, tonalide, musk ketone, musk xylene) nhằm tạo mùi lâu bay ​vnexpress.net​; safecosmetics.org. Trên nhãn sản phẩm thường chỉ ghi “fragrance” hay “parfum” mà không liệt kê chi tiết; thực tế, các musks tổng hợp và phthalates rất phổ biến trong nước giặt/xả, sữa tắm, nước hoa, sáp nến,…​safecosmetics.org; ​vnexpress.net.

Nguy cơ dị ứng da – viêm da tiếp xúc: Nhiều hợp chất tạo mùi là chất gây dị ứng da mạnh. Việc sử dụng quần áo mới giặt có chất làm mềm thơm có thể dẫn đến phát ban, nổi mày đay, ngứa ngáy và viêm da tiếp xúc ở người nhạy cảm. Một nghiên cứu cho thấy hít phải hương thơm từ các sản phẩm giặt tẩy có thể gây dị ứng da và kích ứng niêm mạc (mắt, mũi, họng) ​healthline.com. Ngoài ra, tiếp xúc da với quần áo có hoá chất hương liệu cũng có thể gây khởi phát hoặc làm nặng hơn tình trạng viêm da ở nhiều người.

Nguy cơ hen suyễn và các vấn đề hô hấp: Hít phải khí thơm nồng từ xà phòng, nước xả hay nến thơm có thể kích thích đường hô hấp, gây ho, thở khò khè và khởi phát cơn hen ở người nhạy cảm. Theo Healthline, một nghiên cứu năm 2011 báo cáo hít các sản phẩm có hương thơm gây khó thở, kích ứng đường hô hấp và khởi phát hen suyễn ​healthline.com. Thực tế, trong một khảo sát dân số khoảng 12,5% người dùng máy sấy và nước xả thơm báo cáo gặp các triệu chứng hen, khó thở, hoặc đau đầu khi tiếp xúc với mùi hương từ thiết bị giặt/sấy ​healthline.com. Các VOC thải ra từ máy sấy (như acetaldehyde, benzene) cũng đã được EPA xếp vào nhóm chất ô nhiễm không khí nguy hiểm gây tổn thương đường hô hấp và làm tăng nguy cơ hen phế quản ​healthline.com​; healthline.com.

Rối loạn nội tiết: Nhiều hóa chất trong hương liệu là tác nhân phá hoại nội tiết. Các synthetic musks (galaxolide, tonalide, musk ketone, musk xylene) được phát hiện cản trở hoạt động nội tiết tố, ức chế receptor androgen/progesterone và làm tăng sinh các tế bào ung thư phụ thuộc estrogen ​safecosmetics.org. Phthalates (ví dụ diethyl phthalate, dibutyl phthalate) – thường dùng trong nước xả để “giữ mùi” – cũng liên quan đến rối loạn hormon sinh sản và phát triển của thai nhi. Ở người thường xuyên tiếp xúc, một số nghiên cứu ghi nhận nguy cơ vô sinh, khối u sinh dục hay tử cung cao hơn ​safecosmetics.org; ​vnexpress.net. Ví dụ, các sản phẩm làm đẹp và giặt tẩy có chứa diethyl phthalate được cho là có khả năng khởi phát cơn hen và rối loạn nội tiết tố ở người dùng lâu dài ​vnexpress.net.

Nguy cơ ung thư: Một số hợp chất mùi hương và phụ gia cũng bị nghi ngờ là chất gây ung thư. Các VOC như benzene và formaldehyde thường thấy trong nước xả, máy sấy khô được EPA coi là chất gây ung thư ​healthline.com. Nghiên cứu chỉ ra các khí phát sinh từ máy sấy (đã kiểm tra acetaldehyde, benzene…) được xếp là “chất gây ung thư” và gây tổn hại phổi​healthline.com. Ở mức độ lặp đi lặp lại, hít thở những chất này có thể làm tăng nguy cơ ung thư phổi và các bệnh ác tính khác. Trên thực tế, một số báo cáo còn cảnh báo rằng tiếp xúc lâu dài với thành phần hương liệu tổng hợp có thể liên quan đến nguy cơ ung thư vú, ung thư tuyến tiền liệt do ảnh hưởng hormone ​vnexpress.net; ​vnexpress.net. Tổng hợp lại, việc tiếp xúc thường xuyên với hương liệu hóa học trong giặt tẩy không chỉ gây kích ứng mà còn có thể góp phần làm tăng nguy cơ ung thư theo thời gian.

Nguy cơ khi hít phải hương thơm trong không gian kín

Trong môi trường đóng, ít thông gió (phòng ngủ, tủ quần áo, phòng giặt), nồng độ hương liệu và VOC dễ tích tụ cao. Khi đó, việc hít phải mùi nước giặt/xả đậm đặc có thể gây kích ứng mạnh hơn cho mắt, mũi, họng và phổi. Đặc biệt với trẻ nhỏ, người già hoặc người có bệnh lý hô hấp sẵn có, lượng chất độc tích tụ có thể gây cơn hen, khó thở hoặc kích ứng nặng. Các chuyên gia khuyến cáo không nên sử dụng quá nhiều nước giặt/xả thơm trong phòng kín và cần lưu ý thông gió khi giặt đồ ​vnexpress.net. Ví dụ, bác sĩ chuyên khoa hô hấp khuyên gia đình không dùng các sản phẩm tẩy rửa, xả thơm trong không gian nhỏ, kín và nên thông gió nhà thường xuyên ​vnexpress.net. Điều này phản ánh rằng độ tập trung hóa chất trong không khí cao sẽ làm tăng nguy cơ viêm đường hô hấp, hen và thậm chí đau đầu, mệt mỏi khi ở trong môi trường chứa đầy mùi nhân tạo.

Tác động lâu dài: tích tụ hóa chất và nguy cơ tích lũy

Nhiều thành phần hương liệu tổng hợp có khả năng tích tụ sinh học lâu dài trong cơ thể. Nghiên cứu cho thấy các synthetic musks như galaxolide, tonalide tồn tại và tích tụ trong mô mỡ, máu và sữa mẹ của con người ​safecosmetics.org. Sự tích tụ này làm tăng phơi nhiễm suốt đời đối với các hóa chất tiềm ẩn độc hại. Khi nồng độ các chất này tăng lên theo thời gian, chúng có thể gây rối loạn cơ quan nội tạng hoặc sinh dục lâu dài. Ví dụ, musks tổng hợp không dễ bị phân hủy, đã được tìm thấy lan truyền khắp môi trường (nước, đất) và trong các loài thủy sản ​safecosmetics.org, cho thấy khả năng tích luỹ sinh học cao. Tương tự, một số phthalate và parabens cũng có thời gian bán rã lâu, có thể tích lũy dần trong cơ thể. Ở mức độ lâu dài, những tích lũy này làm tăng nguy cơ rối loạn sinh sản, các bệnh mãn tính hoặc thậm chí ung thư do phơi nhiễm tích lũy qua nhiều năm.

Ảnh hưởng với trẻ em, người già và người có bệnh lý nền

Trẻ nhỏ và người cao tuổi thường nhạy cảm hơn với các tác hại của hóa chất hương liệu. Ở trẻ em, phổi và hệ miễn dịch còn phát triển nên dễ bị kích thích bởi VOC hơn người lớn; trẻ cũng hay đưa tay lên miệng, tiếp xúc quần áo nên nguy cơ nhiễm hóa chất qua da và mũi-miệng cao. Phụ nữ mang thai và thai nhi cũng rất dễ tổn thương nếu mẹ hít phthalate hoặc musks – các chất được biết là có thể ảnh hưởng đến phát triển nội tiết và sinh sản. Ở người già, chức năng hô hấp suy giảm cùng bệnh nền (hen, COPD, tim mạch) có thể bị kích thích mạnh khi hít phải hương thơm nồng. Ngoài ra, người có da nhạy cảm, cơ địa dị ứng hoặc bệnh da mạn tính (ví dụ chàm, vảy nến) có thể dễ bị dị ứng da khi tiếp xúc với quần áo có hóa chất hương liệu. Tóm lại, những nhóm này dễ có phản ứng sức khỏe nghiêm trọng hơn so với người khỏe mạnh khi tiếp xúc với hương thơm hóa chất liên tục hoặc nồng độ cao.

Nghiên cứu và khuyến cáo y tế

Nhiều nghiên cứu, báo cáo khoa học và khuyến cáo y tế đã chỉ ra các tác hại nêu trên. Ví dụ, Healthline trích dẫn một nghiên cứu y khoa năm 2011 cho thấy hít các sản phẩm thơm (khử mùi vải, nước xả) gây kích ứng mắt, kích thích đường hô hấp, dị ứng da, đau đầu và khởi phát cơn hen suyễn ​healthline.com. Một khảo sát khác ước tính có khoảng 12–13% người trưởng thành báo cáo gặp các tác dụng phụ như hen suyễn, kích ứng da hay đau đầu liên quan đến hương thơm từ máy giặt/sấy ​healthline.com. Các nhà nghiên cứu cũng phát hiện máy sấy thải ra hơn 25 loại VOC, trong đó có acetaldehyde, benzene – là những chất được xếp vào loại gây ung thư bởi EPA ​healthline.com.

Dựa trên các phát hiện này, các chuyên gia khuyến cáo nên hạn chế dùng sản phẩm giặt tẩy có hương thơm mạnh, đặc biệt trong không gian nhỏ hẹp. Cơ quan chống ô nhiễm và sức khỏe môi trường khuyến nghị dùng máy sấy khô thoáng hoặc thông gió kỹ nếu dùng sản phẩm thơm, đồng thời ưu tiên lựa chọn đồ gia dụng ít mùi (không mùi) hoặc mùi tự nhiên. Bác sĩ chuyên khoa hô hấp cũng nhấn mạnh người dùng nên đọc kỹ thành phần sản phẩm và tránh hóa chất không cần thiết, đồng thời sử dụng găng tay và khẩu trang khi giặt xả nồng nặc hóa chất ​vnexpress.net. Nói chung, nghiên cứu khoa học và khuyến cáo y tế đều khuyên giảm thiểu tiếp xúc với hương thơm tổng hợp để bảo vệ da và hệ hô hấp.

Các chất hương liệu bị cấm hoặc hạn chế

Một số chất hương liệu tổng hợp độc hại đã bị cấm hoặc giới hạn ở nhiều quốc gia. Ví dụ, Liên minh Châu Âu cấm các phthalate như DEHP, DBP, BBP trong sản phẩm chăm sóc cá nhân (trong đó có nước xả) do lo ngại rối loạn nội tiết. EU cũng đã cấm sử dụng chất gây dị ứng mạnh Lyral (hydroxyisohexyl 3-cyclohexene carboxaldehyde) và đặt giới hạn nghiêm ngặt với các musks tổng hợp như musk xylene và musk ketone vì tích tụ sinh học và nguy cơ sức khỏe. Ở Mỹ, dù các hóa chất “hương liệu” được xem là bí mật thương mại, bang California yêu cầu cảnh báo (Prop 65) đối với một số chất trong mùi hương tiềm ẩn là ung thư tố hoặc độc sinh sản (ví dụ diethyl phthalate, butylphenyl methylpropional). Những quy định này phản ánh xu hướng kiểm soát chặt thành phần hương liệu tổng hợp có nguy cơ cao.

Tóm lại, việc dùng nước giặt, nước xả có hương thơm đậm chứa nhiều hóa chất tổng hợp có thể gây ra dị ứng da, khởi phát hen suyễn, kích ứng đường hô hấp và rối loạn nội tiết. Trẻ em, người già và người bệnh mãn tính cần đặc biệt thận trọng. Các bằng chứng khoa học và khuyến cáo sức khỏe đều khuyên nên hạn chế sử dụng hương liệu hóa học trong giặt tẩy (ưu tiên sản phẩm không mùi) và đảm bảo phòng giặt, ngủ luôn thông thoáng để giảm thiểu nguy cơ ảnh hưởng sức khỏe ​healthline.com​; vnexpress.net.

Nguồn tham khảo: Nhiều nghiên cứu và báo cáo đã chỉ ra các nguy cơ sức khỏe từ hương liệu tổng hợp​ healthline.com​ ; vnexpress.net​safecosmetics.org. Ví dụ, Tạp chí Environmental Health Perspectives và các tổ chức sức khỏe khuyến cáo về tác hại của VOCs và chất gây dị ứng trong sản phẩm giặt tẩy. Các bác sĩ chuyên khoa cũng ghi nhận tần suất dị ứng da và hen suyễn tăng cao ở người tiếp xúc thường xuyên với hương thơm nhân tạo ​healthline.com; ​vnexpress.net.

Nhiều tổ chức y tế khuyến nghị sử dụng sản phẩm giặt xả ít hương liệu hoặc không hương liệu để bảo vệ sức khỏe.

Tất cả các nguồn

·         Here are the 5 things you need to know about eco-friendly laundry

·         7 Common Toxins Found in Laundry Detergent

·          • https://www.safecosmetics.org/resources/health-science/fragrance-disclosure/

https://lytoc.vn/ Nội dung bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Quý vị nên tham khảo nhiều nguồn tư liệu khác để có thêm kiến thức tổng hợp về chất tẩy rửa gia dụng.