Kề làng Thượng Thọ là làng Cẩm Thái, ở đó có dòng họ Nguyễn Hữu rất phát triển. Theo gia phả của dòng họ, họ Nguyễn Hữu là hậu duệ của Uy Minh Vương Lý Nhật Quang, con trai út của vua Lý Thái Tổ.
Thuỷ tổ của họ Nguyễn Hữu ở làng Cẩm Thái này là cụ Nguyễn Hữu Khầm (tức Nguyễn Hữu Trác) gốc ở xóm Tiên cầu, xã Bích Triều (nay thuộc xã Bích Hào, tỉnh Nghệ An). Là người thông minh, học giỏi, cụ đã chuyển lên làng Cẩm Thái mở trường dạy học và sinh ra dòng họ Nguyễn Hữu ở đây. Đời Lê Trung hưng, cụ thi đỗ Giải nguyên, khoa thi Kỷ Mão (1579), đến đời Thế Tông Nghị Hoàng Đế cụ đến gặp Văn Tổ Nghị Vương xin theo phù đế thất, được Trịnh Tùng phong chức quan Câu Kê. Sau khi hoàn thành nhiệm vụ đi sứ, cụ được ban Tước Nam, rồi được thăng Vinh Lộc Đại Phu, Đô Tri Phủ, sau nữa lên hàng Thượng Giai Quốc Trụ, lịnh chức Thượng Thư Bộ Hộ và được gia phong tước Tấn Quận Công. Biết cụ là dòng dõi họ Lý (Nhà Lý) nên triều đình đã cử cụ chỉ đạo xây dựng đền Quả Sơn thờ Uy Minh Vương Lý Nhật Quang ở Bạch Đường.
Các đời tiếp theo của dòng họ Nguyễn Hữu thành đạt có:
Nguyễn Văn Đại, Tán Trị Thừa Chính Sứ Ty, Tham Chính Sứ Hải Dương; Nguyễn Văn Bân, Tri huyện Hương Sơn, Hưng Nguyên;
Nguyễn Tiến Tài, đỗ Tiến sĩ, làm Đô Đài Ngự Sử, Chánh Sứ;
Nguyễn Đình Giai, Tri phủ Từ Sơn;
Nguyễn Đình Trạc, Tri phủ Lạng Giang, Tư vị bộ Binh;
Nguyễn Hữu Ban, Đô Tri phủ nội sự;
Nguyễn Hữu Nga, Đô chỉ huy sứ;
Nguyễn Hữu Bích đỗ cử nhân, làm Tri huyện Thiên Thi (Hưng Yên);
Nguyễn Hữu Điển, đỗ tiến sĩ, làm Tri phủ Bình Giang;
Nguyễn Hữu Tá, Sinh đồ; Nguyễn Hữu Nhuận, đỗ hương cống, làm Giảng dụ trong triều.
Người có học vị cao nhất của dòng họ Nguyễn Hữu là Nguyễn Hữu Điển. Sách Lịch triều Khoa Hoạn Đại Đồng tổng chép Nguyễn Hữu Điển có “thiên tính hiếu cẩn, tư chất dĩnh dị, thông minh khác thường”, “rất chăm học, không có sách nào không đọc”; khi làm Tri phủ Bình Giang, Hải Dương được dân tin yêu vì liêm khiết, công minh; khi đỗ đạt, được huyện chia cho 3 gian đình, ông đã cúng cho xã làm trung đường văn chỉ; “ông còn làm nhiều việc thiện, cải hoá phong tục, được dân coi như cha mẹ”. Ông đã để lại cho quê hương tác phẩm Thanh Chương huyện chí rất có giá trị trong việc nghiên cứu lịch sử, văn hoá ở địa phương.
Hiện nay, dòng họ Nguyễn Hữu có nhiều người có học vấn cao, đang giữ những chức vụ quan trọng như cục trưởng, thứ trưởng, viện trưởng… đặc diệt có cháu Nguyễn Thịnh là tiến sĩ toán học trẻ nhất của nước ta.
Anh Nguyễn Hữu Nghĩa, người rất có tâm với dòng họ cho biết: “Nguồn gốc của họ Lý ở thôn Cổ Pháp, phủ Từ Sơn, trấn Kinh Bắc, nay thuộc tỉnh Bắc Ninh. Năm 1226, Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho chồng là Trần Cảnh. Nhà Trần tìm cách diệt nhà Lý, con cháu phải chạy loạn khắp nơi. Tại bản quán (Châu Cổ Pháp) nhà Trần ra luật “Đình Bảng”, con cháu nhà Lý bị cấm dự thi khoa bảng để làm quan, hòng nhổ cỏ tận gốc, không cho nhà Lý quay lại nắm quyền. Giờ đây, dòng họ chúng tôi quyết tâm thay từ “Đình Bảng” bằng từ “Quang Đăng”, không phải vì mục đích tranh đua vương miện và để làm ngọn đèn soi sáng, xoá tan bóng tối, góp phần vào ánh hào quang rạng rỡ của dân tộc trong tương lai”.
Với công đức của các vị liệt tổ, liệt tông để lại còn rực rỡ đến hôm nay và sự quyết tâm của các thế hệ đương thời, những mầm tài năng của họ Nguyễn Hữu đã nhú rạng. Chúng tôi tin tưởng rằng, rồi đây, họ Nguyễn Hữu bên dòng Lam linh thiêng này sẽ có những đóng góp to lớn cho quê hương và nước nhà!
Tác giả: Đây là bản thảo bài viết của anh Phan Đình Hà, nguyên Phó chủ tịch UBND huyện Thanh Chương, nguyên Trưởng ban dân vận Huyện ủy Thanh Chương, viết về các danh nhân và dòng họ của xã Đại Đồng, tỉnh Nghệ An.
Chat với tư vấn viên
Gọi ngay